در دل سکوت و گرمای بی‌امان صحرای «الربع الخالی»، جایی که روزگاری خالی از حیات تصور می‌شد، اکنون صدای تمدنی باستانی از زیر شن‌ها به گوش می‌رسد. کشف منطقه «سروق الحدید» در امارات متحده عربی، با استفاده از فناوری‌های نوین راداری، درهای تازه‌ای را به روی درک ما از گذشته و جوامع انسانی در خاورمیانه گشوده است.
در سال ۲۰۰۲، حین پروازی معمولی، نگاه تیزبین شیخ محمد بن راشد آل مکتوم، حاکم دبی، به لکه‌های تاریک و تپه‌های غیرمعمول در دل صحرا جلب شد؛ بی‌آنکه بداند آن لحظه، نقطه آغاز کشفی بزرگ در تاریخ منطقه خواهد شد. منطقه‌ای که امروز با نام سروق الحدید شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستان‌شناسی خاورمیانه است که آثاری از تمدن، ذوب فلزات، و زیست اجتماعی پیچیده‌ای متعلق به حدود پنج‌هزار سال پیش را در خود جای داده است.
اهمیت این کشف تنها به قدمت آن بازنمی‌گردد؛ بلکه به روش علمی و تکنولوژیک کشف آن نیز مربوط می‌شود. در ژوئیه ۲۰۲۴، طی همکاری اداره فرهنگ و هنر دبی با دانشگاه خلیفه، از فناوری رادار دهانه ترکیبی (SAR) استفاده شد؛ ابزاری که با ارسال پالس‌های الکترومغناطیسی و تحلیل بازتاب آن‌ها، لایه‌های پنهان در اعماق شن‌های بیابان را بدون نیاز به حفاری مستقیم، شناسایی می‌کند.
نتایج به‌دست‌آمده از این روش، خیره‌کننده بوده است: سازه‌های مدفون، اشیای فلزی، استخوان‌های حیوانات و انباشت‌های زباله‌مانند که شواهدی از فعالیت‌های انسانی پیشرفته را ارائه می‌دهد. همه این‌ها، تصویری پیچیده و متفاوت از جامعه‌ای نشان می‌دهد که در شرایطی سخت، زندگی‌ای مبتنی بر صنعت و سازماندهی اجتماعی داشته است.
در نگاه منطقه‌ای و جهانی، این کشف می‌تواند تأثیرات عمیقی بر درک ما از مسیر تحولات تمدن در خاورمیانه بگذارد. برخلاف تصور رایج که تمدن‌ها تنها در کنار رودخانه‌ها و زمین‌های حاصلخیز شکل گرفته‌اند، این یافته نشان می‌دهد که حتی در دل خشن‌ترین بیابان‌ها نیز، انسان قادر به سازگاری، نوآوری و ساخت جوامع پیچیده بوده است.
از دیدگاه ما در افغانستان، چنین کشفی، الهام‌بخش نگاهی دوباره به تاریخ خودمان نیز هست. کشوری که همچون بیابان‌های الربع الخالی، زیر لایه‌هایی از جنگ و فراموشی مدفون شده، اما در دل خود تمدن‌هایی عظیم چون آریانا، بلخ و غزنی را دارد. آیا ما نیز روزی، از دل این خاک، تاریخ فراموش‌شده‌مان را بیرون خواهیم کشید؟
کشف «سروق الحدید»، بیش از یک دستاورد باستان‌شناسی، یادآور آن است که تاریخ، حتی در خاموش‌ترین نقاط، نفس می‌کشد. با بهره‌گیری از علم، صبر و احترام به گذشته، می‌توان تمدن را از دل سکوت بیرون کشید و جهانی نو برای نسل‌های آینده ساخت.
Leave feedback about this